Tekst: Jacek Londyn.

Zgadywaki na zwierzaki

Zagadka dziewiąta

Nigdy malarzem nie będzie wielkim,
choć ma na uszach aż dwa pędzelki.
Skacze po drzewach, czy dąb, czy cis –
dziki kot Ryszard, zdrobniale…

ryś.
​

zobacz profil i inne bajki autora

Ryś jest dzikim kotem, którego w Polsce spotkać niezwykle trudno, kryje się bowiem w niedostępnych leśnych ostępach.
Żyje samotnie, poluje w nocy i nad ranem, bezszelestnie podkradając się do swoich ofiar, którymi są najczęściej sarny. Nie interesują go zwierzęta gospodarskie, być może dlatego, że unika przebywania w pobliżu siedzib ludzkich.  ​

Kiedyś ryś euroazjatycki (lynx lynx) żył na obszarze całej Europy. Dziś radzi sobie  nieźle jedynie w Europie Środkowej i na Półwyspie Skandynawskim (na naszym kontynencie żyje łącznie około 8 tys. osobników); Azję zaś zamieszkuje aż po wybrzeże Pacyfiku.
W Polsce mamy w sumie prawie 200 rysi: w Karpatach ok. 140 (podgatunek karpacki), a na północnym-wschodzie ok. 60 (podgatunek nizinny).
 
Mogłoby się wydawać, że sympatyczna nazwa ryś jest zdrobnieniem imienia Ryszard, jednak w rzeczywistości nie ma z nim nic wspólnego. Nie jest też prawdą informacja, jakoby była powiązana z rysią – przestarzałym odpowiednikiem słowa kłusem (biec rysią  – biec kłusem).

Jak się powszechnie uważa, polskie ryś i jego słowiańskie odpowiedniki, np. rosyjskie rys, czeskie rys, chorwackie ris pochodzą od łacińskiego lynx, a to z kolei od greckiego lynks,  wywodzącego się z języka praindoeuropejskiego, w którym miało znaczenie  *leṷḱ- / *lūḱ , czyli: jasny, świecący.
Nazwa drapieżnika miałaby więc nawiązywać do jego jasnozłotych, świecących i  świetnie widzących w ciemności, bystrych oczu.
 
Rysia w polszczyźnie nazywano często ostrowidzem. Funkcjonowało też w języku polskim wyrażenie rysie oczy oznaczające oczy chytre i widzące daleko. Podobne miał pan Wołodyjowski – bohater powieści „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza.